Amper 650 euro: dat is het bedrag dat buitenlandse arbeiders overhielden aan een maand werken op een grote bouwwerf in de Antwerpse haven – in een zesdaagse werkweek nog wel. Het misbruik kwam in juli vorig jaar aan het licht en werd een van de meest besproken zaken van mensenhandel in ons land.

De beschermende maatregelen die België voorziet voor werknemers gelden in principe voor iedereen, maar in de praktijk vallen sommige groepen uit de boot. Arbeiders uit landen waar het minder goed leven is dan hier, zijn bij ons de eerste slachtoffers; niet toevallig zijn ook Oekraïense vluchtelingen soms het kind van de rekening. Het is een realiteit waarmee sociale inspecteurs, waaronder die van de RSZ, al veel langer geconfronteerd worden.

Klein schepnetje

Niet alleen op kleine werven maar vooral bij grote infrastructuurwerken gaat het er vaak bedenkelijk aan toe. Later op het jaar en begin 2023 kwamen er vergelijkbare verhalen naar boven in de telecomsector, al was de schaal daar gelukkig een stuk minder groot.

Voor de inspectiediensten is het vaak moeilijk werken. Collega Jona Ceuppens van de RSZ-inspectie omschreef het in een interview bij Terzake als “vissen in een grote vijver met een heel klein schepnetje”. Fraude en misbruik veranderen ook voortdurend van gedaante. De ene keer gaat het over bouwwerven en dan over nagelsalons of carwashes. Je moet voortdurend op je hoede zijn.

IT en intuïtie combineren

Bij de RSZ proberen we onze mensen zo goed mogelijk te omkaderen. Data spelen daarbij een toenemende rol. Het is weinig bekend, maar ook aan de ontdekking van de zaak in de Antwerpse haven ging een diepgaande analyse van ons dataminingteam vooraf. Het bewijst dat het heel goed mogelijk is om de intuïtie van de inspecteurs goed te combineren met de kracht van artificieel intelligente algoritmen. Hierin hebben wij de voorbije jaren sterk geïnvesteerd.

Ook op het terrein wordt IT belangrijker. Zo ontwikkelden wij My Digital Assistant, een app voor onze inspecteurs. Databanken consulteren, de identiteit van werknemers controleren, het kan nu allemaal op de smartphone. Die helpt hen om op een werf snel uit te maken wie wel of niet administratief in orde is. Sommige onderzoeken verlopen zo tot de helft sneller, waardoor onze inspecteurs veel meer tijd kunnen besteden aan de echte probleemgevallen. Ook de papierwinkel na de inspectie is flink verminderd.

De toekomst voorbereiden

Het is een open deur intrappen wanneer ik stel dat België en alle ons omringende landen voor enorme ‘werven’ staan. De verdere vergrijzing van de bevolking, de toenemende impact van de klimaattransitie, de migratie, ... het zijn opdrachten waarvoor héél veel extra handen nodig zijn. Wie gaat, met een toch al krappe arbeidsmarkt, in de loop van de volgende jaren al die huizen en kantoren isoleren, grote noodzakelijke infrastructuurwerken realiseren, onze ouderen verzorgen of les geven aan onze jongeren? En ja, de digitalisering, op zich een belangrijke transitie, zal ons hierbij zeker helpen. Maar onvermijdelijk zullen wij een beroep blijven doen op mensen van binnen en buiten Europa.

Om die arbeidsinstroom goed te beheren, hebben we ook sterke inspectiediensten nodig. We hebben er als samenleving alle belang bij om onze buitenlandse werknemers correct te behandelen en hen een menswaardig bestaan te garanderen.

Het versterken van onze inspectiediensten is dus niet zomaar een ‘kostenpost’. Neen, het is een noodzakelijke investering voor het behoud van onze welvaart en die van onze kinderen. Investeren in de inspectiediensten, is investeren in de toekomst.

Koen Snyders
Administrateur-generaal