Adviseren en inspecteren

De RSZ-inspectiediensten ondersteunen werkgevers en mandatarissen door hen te adviseren en te controleren bij de toepassing van de sociale wetgeving en het opstellen van hun aangiften.

Zo informeren ze werkgevers, werknemers, hun vertegenwoordigers of hun mandatarissen over de wetgeving, die voortdurend in beweging is. Voor een deel vervullen ze die informatieopdracht vanuit de provinciale kantoren. Raadpleeg de lijst van provinciale kantoren op de website van de RSZ.

Nieuw ingeschreven werkgevers bezoeken

De inspectiediensten van de RSZ voeren sinds enkele jaren systematische onderzoeken uit bij nieuw ingeschreven werkgevers. Een aanzienlijk aantal nieuw ingeschreven werkgevers krijgt systematisch na de indiening van een eerste kwartaalaangifte een bezoek van een sociaal inspecteur. Dit bezoek heeft een dubbel doel: zowel informeren als controleren.

Op basis van de ervaring opgedaan bij vorige onderzoeken, werd deze actie voortgezet en verbeterd in de loop van 2020. Eind 2020 werden 1.121 onderzoeken afgesloten. De werkgevers die bezocht werden, situeerden zich in belangrijke mate binnen de horeca, de bouw en de handel.

Deze onderzoeken gaven de inspecteurs doorgaans een goed zicht op de problemen van startende werkgevers. Ze stelden vast dat er nog steeds een grote behoefte is aan correcte informatie, die vaak de specifieke bevoegdheden van de RSZ-inspecteurs overschreed. Zo kregen de inspecteurs nog steeds heel wat vragen in verband met de verplichtingen rond het arbeidsreglement en gelegenheidsarbeid. De bevoegde inspectiediensten werden systematisch van deze vragen op de hoogte gebracht. Andere diensten uit het netwerk van de sociale zekerheid, zoals onder meer het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s Fedris, werden dan weer in kennis gesteld van het ontbreken van een polis voor arbeidsongevallen of van andere verplichtingen.

Tijdens de onderzoeken bleek dat meerdere werkgevers die onder het toepassingsgebied vielen, nog altijd onvoldoende op de hoogte waren van hun verplichtingen op het vlak van de aangifte van werken en hoofdelijke aansprakelijkheid – het zogenaamde ‘Artikel 30bis’.

Onregelmatigheden en inbreuken

Dankzij de onderzoeken hebben we in een vrij vroege fase onregelmatigheden op het gebied van aangevraagde doelgroepverminderingen blootgelegd. Zo vermeden we dat we aangiftes in een latere fase moesten blokkeren, of moesten rechtzetten met terugwerkende kracht.

Een aantal van deze onderzoeken hebben er ook toe geleid dat we het statuut van de aangetroffen personen (met name of ze al dan niet onderworpen waren aan de sociale zekerheid) tijdig in vraag konden stellen. Zo konden de interne diensten hierover sneller advies verlenen. Bovendien werden tijdens deze controles bij een zeer beperkt aantal werkgevers, meer bepaald 18, ernstige inbreuken (tewerkstelling van illegalen, niet-aangegeven werknemers...) vastgesteld, die dan aan de bevoegde gerechtelijke instanties werden gemeld.

Tot slot waren er ook nog werkgevers van wie de gegevens in het werkgeversrepertorium geschrapt of aangepast moesten worden.

Op verzoek van onze eigen diensten – maar ook van andere instellingen of van de gerechtelijke overheid – voeren we onderzoeken uit bij werkgevers. Een werkgever kan het voorwerp uitmaken van verschillende onderzoeken, die uitgaan van verschillende organisaties, instellingen of ook van werknemers. Het is dus mogelijk dat in hetzelfde jaar verscheidene onderzoeken over dezelfde werkgever worden afgesloten.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal werkgevers en onderzoeken per gecontroleerde activiteitssector.

De volgende tabellen tonen het aantal werkgevers en onderzoeken per activiteitssector.

Er moet worden opgemerkt dat tot 2020 elk kwartaal waarvoor geen aangifte werd ingediend leidde tot een onderzoek bij de werkgever. Vanaf 2020 kan een onderzoek naar het niet indienen van een aangifte betrekking hebben op meerdere opeenvolgende kwartalen.

Resultaten van de onderzoeken

Als gevolg van onderzoeken bij werkgevers door de RSZ-inspectie zijn in 2020 voorstellen gedaan tot regularisatie van bijdragen voor een totaalbedrag van 109.600.000 euro. Het gaat hier niet om werkelijk geïnde sommen, maar om bedragen die de inspectie voorstelt om te boeken.

Openbare besturen maken maar zelden fouten ter kwader trouw. Afwijkingen zijn eerder het gevolg van de complexiteit van de wetgeving of het technische karakter van de socialezekerheidsaangifte. Goede informatie kan dus veel fouten voorkomen. Het persoonlijk contact tussen inspecteurs en personeelsdiensten draagt daartoe bij. Zowel de snel wijzigende reglementering als het personeelsverloop bij de lokale en andere openbare besturen maken een regelmatig contact noodzakelijk. Op het terrein detecteert en analyseert het Inspectieteam Openbare Besturen fouten en zoekt, waar nodig in overleg met de sociale secretariaten, naar oplossingen.

Op 1 januari 2020 waren er 1.913 lokale besturen in België. Dit aantal verandert trouwens voortdurend, want vooral in Vlaanderen zijn er veel herstructureringen: fusies van gemeenten, oprichting van welzijnsverenigingen (zorgbedrijven), hervormingen van de provincies, enz. Het Inspectieteam ‘Openbare Besturen’ heeft een belangrijke taak om de lokale besturen te coachen bij deze herstructureringen.

In de bestuursovereenkomst voor het jaar 2020 verbond de RSZ er zich toe om 20% van alle lokale besturen te controleren. In 2020 controleerden we 343 lokale besturen. De verificatie van de zogenaamde Capelo-zones, die nodig zijn voor de berekening van de pensioenen, maakte deel uit van deze controles.

Naast de lokale besturen zijn er ook nog 2.320 andere openbare besturen. In 2020 organiseerde de Inspectie van de RSZ 24 controles bij deze groep.

Ondertussen hebben we in samenwerking met Smals en met de Directie van de Identificatie in de loop van 2020 ook verder werk gemaakt van het in kaart brengen van de verschillende types van niet-erkende dienstverrichters. Niet-erkende sociale dienstverrichters zijn mandatarissen die – in naam van en voor rekening van werkgevers – verplichtingen op het gebied van sociale zekerheid vervullen. Ze staan daarvoor in nauw contact met de instellingen van de sociale zekerheid.

We werkten een methodologie uit om ook niet-erkende dienstverrichters te selecteren. De bedoeling is om er gelijkaardige controles (met uitzondering van de financiële) te doen als bij de erkende. Die controles zouden gebaseerd zijn op dezelfde indicatoren en subindicatoren van de kwaliteitsbarometer als bij de erkende sociaal secretariaten.

De sociale dienstverrichters zijn niet erkend door de minister en hebben dus ook niet dezelfde rechten als de erkende sociale secretariaten. In tegenstelling tot de erkende sociale secretariaten mogen ze niet de titel ‘sociaal secretariaat’ voeren, en ze mogen geen bijdragen innen.

Kantschriften

Een kantschrift is een geschreven stuk dat magistraten van het openbaar ministerie en onderzoeksrechters richten aan de politie en andere onderzoeksdiensten bij de overheid, bijvoorbeeld de arbeidsinspectie. In het kantschrift geven ze de opdracht om een onderzoeksdaad (ook wel: ‘onderzoeksverrichting’) uit te voeren.

De kantschriften die uitgaan van de arbeidsauditoraten werden in 2020 hetzij rechtstreeks naar de Provinciale Directies gestuurd, hetzij samengebracht in een cel van het secretariaat bij het hoofdbestuur van de Algemene Directie van de Inspectiediensten. Via deze kantschriften geven de magistraten van het arbeidsauditoraat, of soms ook onderzoeksrechters, informatie op basis van het administratief dossier. Andere diensten binnen de RSZ gebruiken ze ook om onderzoeken op het terrein of bijkomende inlichtingen te vragen.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal onderzoeken dat in de loop van 2020 na ontvangst van een kantschrift bij de RSZ werd opgestart (in hoofdzaak aan de Inspectiediensten van de RSZ):

Pro Justitia

De kernopdracht van de RSZ bestaat uit het inzamelen van administratieve gegevens en het innen van sociale bijdragen. Daarom benaderen we werkgevers vaak op een administratieve manier. Toch zijn er hoe langer hoe meer gevallen die eerder om een strafrechtelijke aanpak vragen.

In die gevallen stellen we ernstige inbreuken vast, of botsen we op een weigering van de werkgever om zijn situatie in overeenstemming te brengen met de wettelijk voorgeschreven regels – bijvoorbeeld door aangifte te doen van het loon dat hij verschuldigd is. Voor zulke inbreuken stellen we een pro justitia op die wordt doorgestuurd naar de arbeidsauditoraten.

De volgende tabel toont de evolutie van het aantal pro justitia’s en het aantal betrokken werknemers.

De volgende tabel toont het totale aantal inbreuken opgenomen in deze pro justitia’s. Een persoon kan voor meerdere inbreuken in eenzelfde pro justitia voorkomen.